Kara umowna a obowiązek zwrotu upustów

Kara umowna a w obowiązek

Częstą praktyką kontrahentów jest zabezpieczanie się przed nienależytym wykonaniem zobowiązania niepieniężnego zastrzeżeniem kary umownej. Rozwiązanie to stosują również firmy kurierskie w zawieranych przez nie umowach. których przedmiotem jest świadczenie przez na rzecz kontrahenta usługi przesyłania i doręczania przesyłek. Robią to niezwykle często niejako kamuflując kary umowne pod postacią np. obowiązku zwrotu upustów. Należy jednak wskazać, iż nie każde zastrzeżenie kary umownej przez taką firmę będzie ważne.

W jednej ze spraw prowadzonych przez naszą Kancelarię firma kurierska pozwała kontrahenta, z którym zawarła umowę. Przedmiotem tej umowy było świadczenie przez powoda na rzecz pozwanego usługi przesyłania i doręczania przesyłek. Z tego tytułu powód wystawił faktury VAT, które nie zostały przez pozwanego zapłacone, w związku czym powód złożył pozwanemu oświadczenie o rozwiązaniu umowy abonamentowej z powodu istotnych naruszeń polegających na niedotrzymaniu przez pozwanego obowiązujących terminów płatności należnego powodowi wynagrodzenia. Przedmiotowym powództwem powód dochodził zapłaty należności z tytułu wynagrodzenia za zlecone dostawy przesyłek oraz opłaty abonamentowej zawartej w umowie abonamentowej, jak również zażądał zwrotu kwoty odpowiadającej udzielonemu pozwanemu upustu. Pozwany wskazał, że kwota odpowiadająca udzielonemu pozwanemu upustowi stanowi de facto karę umowną za rozwiązanie umowy z winy abonenta, a rozwiązanie to nastąpiło w związku z rzekomym brakiem zapłaty ze strony klienta. Takie postanowienie jest bezwzględnie nieważne, ponieważ zgodnie z przepisami prawa cywilnego kary umowne mogą być zastrzeżone w umowie jedynie w przypadku niewykonania świadczenia nie pieniężnego.

Zwrot upustów stanowi niedozwoloną karę umowną zastrzeżoną na wypadek nie wykonania świadczenia niepieniężnego

W przedmiotowej sprawie, sąd stwierdził. że zastrzeżenie zawarte w umowie dla rozwiązania umowy z winy zleceniodawcy, w przypadku niedotrzymania warunków polegających na terminowych płatnościach za usługi abonamentowe stanowi karę umowną, która w takich warunkach jest niedopuszczalna i niezgodna z prawem.

W uzasadnieniu wyroku sąd powołał się także na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2007 roku wydanym w sprawie III CSK 288/06 gdzie wskazano, że odstąpienie od umowy stanowi realizację uprawnień związanych z określonymi wypadkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań z umów wzajemnych  i skuteczne odstąpienie od umowy stanowi w pewnym sensie potwierdzenie, że istotnie miał miejsce przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę. Podkreślono, że zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, które uprawniają stronę do odstąpienia od umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej. Ocena skuteczności zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy nie może być więc oderwana od oceny, na czym polegało niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Brak jest zatem podstaw do domagania się zasądzenia kary umownej zastrzeżonej na wypadek odstąpienia od umowy, jeżeli podstawę do odstąpienia od umowy stanowiło niewykonanie zobowiązania pieniężnego. Wprawdzie w opisywany przypadku firma kurierska skorzystała z instytucji wypowiedzenia umowy, a nie odstąpienia od niej, niemniej jednak nie ma to większego znaczenia w kontekście powyższego wywodu, albowiem jedna jak i druga czynność prawna prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania, aczkolwiek wywołując nieco inne skutki.

Podsumowując, zastrzeżenie w umowie obowiązku zwrotu upustów stanowi w rzeczywistości karę  umowną, a jeżeli taki obowiązek zwrotu ma powstać w przypadku wypowiedzenia albo odstąpienia od umowy przez firmę kurierską wskutek braku zapłaty ze strony kontrahenta za usługi przewoźnika to takie zastrzeżenie jest nieważne.

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej.

• Wojciech Wojtala
• Prawo transportowe
• 7 lut 2023